Tips: hoe kom je tot betekenisvolle patiëntenparticipatie?
Er zijn verschillende vormen van patiëntenparticipatie en elke vorm vergt bepaalde kennis, vaardigheden en ervaring. Een ervaringsverhaal vertellen vraagt wat anders dan deelnemen aan een stuurgroep. Er is niet één beste methode. Patiëntenparticipatie is betekenisvol wanneer de passende vormen van participatie worden ingezet, er sprake is van de juiste mensen tijdig op de juiste plek en als er aan een aantal voorwaarden wordt voldaan.
Vormen patiëntenparticipatie
Onderstaande participatiecirkel laat zien op welke manieren patiënten(vertegenwoordigers) betrokken kunnen worden. Het geeft ook informatie over de mate van invloed.
Uitleg bij de figuur
1. Informeren
Zorgverzekeraars informeren alle relevante patiënten(organisaties) over het inkoopbeleid. Er is in principe geen ruimte voor interactie. Informeren is feitelijk geen participatie, maar het kan wel de basis vormen om participatie te starten en te bevorderen.
2. Raadplegen
Zorgverzekeraars nodigen patiëntenkoepels en enkele grote patiëntenorganisaties uit voor een interactief gesprek over het voorgenomen zorginkoopbeleid van de zorgverzekeraar.
Hier mag men (vaak eenmalig) meedenken en meepraten. Een patiëntenorganisatie, groep patiënten of individu wordt verzocht zijn mening te geven en/of ervaring te delen.
3. Adviseren
Een zorgverzekeraar vraagt een patiëntenorganisatie te adviseren over voorgenomen inkoopbeleid. Het gaat daarbij om het inbrengen van problemen, wensen en oplossingen namens een groep. Het kan ook zijn dat patiëntenorganisaties hun ideeën sturen over verbetering van zorginkoop naar een verzekeraar, waarna een dialoog op gang komt tussen verzekeraar en patiëntenorganisatie. Met als doel de zorginkoop patiëntgerichter te maken.
4. Coproduceren
Vertegenwoordigers van patiëntenorganisaties en zorgverzekeraars hebben evenredige invloed en werken effectief samen aan zorginkoopbeleid. Dit is geen staande praktijk. Zorgverzekeraars zijn verantwoordelijk voor de zorginkoop voor al hun verzekerden. Daarbij zijn zorgverzekeraars verplicht om verzekerden te betrekken. Hoewel de zorginkoop zeker van belang is voor patiënten, is de groep verzekerden bij een zorgverzekeraar vele malen groter en kunnen de belangen van verzekerden en patiënten verschillen.
5. Meebeslissen
Patiënten sturen en beslissen mee over allerlei soorten beleid namens patiëntenorganisatie(s) of een groep patiënten. Dit kan in theorie ook gaan over het zorginkoopbeleid. Maar de regels voor de financiële dienstverleners, waar ook zorgverzekeraars toe behoren, leiden nog tot beperkingen.
6. Zelfbeheer
Patiëntenorganisaties zetten zelf een eigen initiatief op en dragen zelf verantwoordelijkheid voor de uitkomsten en resultaten. Denk aan het zelf in- en verkopen van een bepaald hulpmiddel door een patiëntenorganisatie, bijvoorbeeld een glucosemeter via de webwinkel van de diabetesvereniging.